راستاکوچه ، تبریزین قدیمکی محله لریندن بیری دیر. اوزون کوچه لریایله، اوزون ، داراشلیق ائن سیز ، بوروخ – بوروخ دربندلری ایله و کوهنه ائو ائشیک لری ، بؤیوک تاختا کوچه قاپی لاری ایله بلاجا ، بؤیوک مئیدان لاری ایله کی محله لرین اورتاسیندادیلار. هر بیرینین ده بیر قیراغیندا بیر بؤیوک قوجا آغاجلاریلا کی گلیب گئده نه گؤز وورورلار. همان محله کی آجی – شیرین گونلریمیز ، بؤیوک آتالاریمیزین صفاسی ، بؤیوک آنالاریمیزین قوجاغیلا دادلانیب و هله ده دادی داماغیمیزدادیر. اونلاری آللاه رحمت ائیله سین دئیه – دئیه یادا سالیریق و خوش گونلرین یادی ایله آغزیمیز بالا باتیر. همان خوش گونلری کی قورتولوب ، توز اولوب ، گئدیب . اونلاردا بیر قورو خاطره بیر دادلی داماق قالیب.
اوندا کی اوشاغیدیم، راستا کوچه قارا کارشابلی ، منبر مچید اهیل اولان مؤمونه خانیملار ایلا دولویدو. بو مؤمونه خانیملار قرآن درسی دئمک ، حدیث اؤرگتمک ، موعظه ائله مه یین قاباغیندا هئچ بیر پول آلمیردیلار. اونلار آللاه یولوندا درس دئییردیلر. هره نین بیر تیکه چؤره یی واریدی ، بو چؤره ک اوچون ده آللاه لارینا شوکر ائلیردیلر. بو خانیم لارین ایچینده بیر نئچه خانیم واریدی کی چوخ آنلاقلی ، علم لی ، باشاراجاقلی ایدیلار. اونون اوچون ده بونلارا : مؤمونه » آدی وئرمیشدیلر.
بو خانیم لارین بیریسی رحمتلی مؤمون بتول خانیم ایدی. مؤمون بتول خانیم چوخ – چوخ مؤمونویدو. او چوخ یاشلی دئیلیدی ، مدرسیه ده گئتمه میشدی. آما قرآن سوادی واریدی. قرآن سوادی اولانلار یازابیلمه زدیلر آما اوخوماغی باشاراردیلار. هر نه یی آنادیلینه اوخویا بیله ردیلر. نوحه ، شعر ، یوسف و زولئیخا ، امیرارسلان . اونلار حاج آقا یا حاج خانیم لاردان درس آلاردیلار. مؤمون بتول خانیم هامی سیندان خوش آدلی بیر آروادیدی. او قاراشین ، آریخدان بیر آروادیدی . اما چوخ گؤزل سویو واریدی.ایسته مه لی بیر خانیمید. قرآن مجلیسلرینه گئده ردی .چوخ آرام ، محبتلی سه سی واریدی. گؤزل سه سی ایله ائشیده نلری حجب حیا ، گؤزل رفتارا اخلاقا یاخینلاداردی. هردن بؤیوک انام دئیه ردی :« واللاه بیللاه ، بو آرواد مدرسییه گئتسه ایدی ایندی اؤزونه گؤره بیر علامه ایدی.هر کسین اوره یینین نوخوشلوغونو باشاراجاقلیق نان توختاداردی.» او مؤمون اولا – اولا چوخ دا شوخلوق چو و خوش گولش ایدی.
مؤمون اکرم خانیم خوش اوزو واردی خوش گولشیدی. دئیه سن اوشاقلاری مدرسه گؤرموش دانشگاه اوخوموشویدولار و آنالارینا یاردیمجی ایدیلار.اونون اوچون ده چوخ اوخوماق ایلا بیر مقاوم منزلته یئتیرمیشدی.سیاست – میاست اهلی دئییل ایدی. جوماخشامی ایله جومه لر قرآن درسی وئره ردی. ایشینین چوخو ادب کمال اؤرگه تمک ایدی. دئیردی :« بو بیزیک کی اوشاقلاریمیزی تربییه وئریب ائشییه یوللامالییق. بیز ائله اؤرگه ده ک کی ظولوم کار اولماسینلار.»
رحمتلی مؤمون کور اکرم خانیم ، کورایدی. او چوخ – چوخ آرتیق مؤمونویدو. بیر کیشی قدرتی ایسته ین بیرسیدی. منبرینین باشیندا کی ایله شیردین، سؤزلرینین آغیرلیغیندان اوره ییوه خفه لنمه گلیردی. دئیه سن کی ایستیردی الیوی قولووی باغلایا ار آغایا تاپشیرا کی باشیوا هر بلا ایسته سه گتیره. او هر زامان کیشی لری حاق لی بیلیردی. آروادی کیشی نین کولفتی تانیردی. کیشی یه حاق وئریردی کی آروادی عادت اولان گونلری قیرخ گون دوغماق گونلرینین پرهیزینده ، اؤزونه بیر گون آغلایا. او کیشی یه گئجه آروادسیز یاتماغی گوناه بیلیردی.
بیر آرواد نئجه ائلییه بیلر اؤز تایلارینی حققینده بئله بیر چتین دب لر قویا؟ عجبا کی اؤزو هئچ اره گئتمه دی. او هوش باشی کی اوندا واریدیایسته سئیدی یاخجی بیر اره گئده ردی. اما گئتمه دی. بلکی اؤز دئدیغی و خانیم لارا اؤرگه تدیغی دب لرین نه سیاق چتین و آغیر اولدوغونو اؤزوده بیلیردی. بلکی ده اؤزونه بئله بیر ظولمو قیمیردی. اولکو بیلیردی نئچه آروادی اولان کیشی ایله یاشاماق نه قورخونج بیر یاشام دی. هلبت ایسته میردی بئله بیر آغیر یوکون آلتیندا بئلی سینا.
هردن بیر یولداشلارینان بیرلیکده جانیمیز ائله سیخیلیردی کی دوروب گئتمک ایستیردیک. اما مؤمون اکرم خانیم قاباغیمیزری آلیب ، دئییردی :« مؤمون کور اکرم خانیم چوخ هوشلو باشلی دیر.او ائوده مچیده جاق اؤزو تک گلیر راست گلیر اؤز یئرینده اوتورور. هامینی سه سیندن ده اویانا پیچیلدی سیندان تانیر. هر بیر شئیی هیسس ائلیر.بئله دوروب گئتمه ییز آللاها دا خوش گئتمز. ایله شین ، سؤزلرینه قولاق آسین. آدام کی همیشه اؤز سؤیدوغو سؤزلری ائشیتمز کی بیر آز دا سؤیمه دیغیز سؤزلری ائشیتمه یه عادت ائله یین.»
بیر آیری آرواد واریدی. ائونو خانم … چاغیراردیلار. خانیم … الینده بیر میکروفون واریدی. سؤزلری ایتی ، هردن ده تربییه سیز ایدی. دانیشیردی ، باغیریردی ، دئینیردی ، شوشه ای جوراب گئین آروادلاردان توتدو، نازیک چادرا اؤرتن آروادلاراجاق ، تلویزیون دان توتدو مدرسه یه گئدن قیزلاراجاق ، نه کی کیشی معلیمینین الینین آلتیندا درس اوخویان قیزدا نه آبری قالار نه حیا. ائله دانیشیردی دئیه سن به جهنم اوتونو آووجوندا ساخلاییب کی گوناهلار خانیملارین قیزلارین اوستونه آتیب بیر شعله ایله یاندیریب جیلیغا چئویرسین.سونرادا مرثیه سین اوخویوب بیر ایکی آیه اوخویوب ، پولون آلیب ائوینه گئده ردی. اونون اوچون ده خانیم لار اونا « مؤمون » لقبی وئرمه دیلر. گویا هله ده ساغدی و عرشه خوانلیق ایله باشین دولاندیریر.
بیر آیری آرواد دا واریدی کی مؤمونه خانیم ایدی. مؤمونه خانیم چوخ – چوخ مؤمونویدو. هامیسیندان مهربان و سوادلیدی.دئییردیلر بیر سوادلی عالیمین یانیندا درس الیب. منده عالی رتبه اولدوغون چوخ اینانیردیم. نئیه کی نامازین بئل سیندیریجی شکییاتینین هامیسینی طوطی کیمی ازبردن ایدی.من هر نه چالیشدیم شکییاتی ازبر ائلییه بیلمه دیم. مؤمونه خانیم یاشلی ایدی. گونلرین بیر گونونده ناخوشلادی. ناخوشلوق اوقدیر جانی سیخدی کی ال آیاغینی جاندان سالدی.دئدیلر سرطان توتوب. هردن چوخ زحمت ایله جلسه یه گلردی. اوره ییمیز اوندان اؤتور چوخ سیخیلاردی.بیر ایل کئچمه میشدی کی خبر یئتیردی اؤزون اؤلدوروب. اینانمادیق. بیر مؤمونه خانیم کی قیمازدی الی قولو بیرآزدا اولسون یورولا ، نئجه اوره یینه قییب؟ او کی اؤزون اؤلدورمه یین گوناهلیغین بیلیردی نئجه اؤزو بو یئکه لیکده گوناها باتابیلردی. اما بو ایشی گؤروب باشارا بیلمیشدی . بیر گون کی ائو خلوت اولور ، میطباغ دا گلیمی بوکور ، سویولونون قیراغیندا اوتورور و ایتی پیچاغی اوره یینه جاق سوخور. قان بورویور. قانین میندار اولماغین بیلدیی اوچون قالانلارا آز زحمت چیخارتسین دئیه سویولونون قاباغیندا اوتورموشوموش. اوشاقلار او زامان یئتیریرلر کی ارواد سون نفس لرین چکیر. دیلی توتار توتماز اوشاقلارا دئییر :« دردیم اوقدیر چوخالمیشدی کی بو عزیز گرامی جانیما اوره ییم یاندی. ایسته دیم راحاتلادام. آللاه منی باغیشلار. آخیر بو یازیق جانیما خدمت ائیله دیم. اونلار ایللر بویو من ایله برابر یاشادیلر . منی اؤز لرینه یوکلویوب اویان – بویانا چکدیلر ، نئجه قییارام اینیه لر؟ اونلار منی محتاج قویمادیلار ، من نئجه اونلاری محتاج قویوم؟»
دئییردیلر عمرونون آخیر لحظه لرینده پئشمانلامیشدی. کی نییه ایستیر بو عزیز جانی جهنم اوتونا تاپشیرا؟ ایسته میشدی کی فوری بیمارستانا یئتیرسینلر. اما داها چوخ گئج اولموشدو او بیمارستانا یئتیره نه جاق جان آللاها باغیشلامیشدی.
ایندی ده ایندی دی کی یادیما دوشه نده چوخ گؤیلوم ایستیر بو مؤمونه خانیم لاری.